ՄԱԿ

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը հսկայական ավերածությունների պատճառ դարձան, այդ իսկ պատճառով ՄԱԿ -ը ստեղծվեց մեկ նպատակ ունենալով, որը հետագայում կաշխատի: ՄԱԿ -ը հանդիպման վայր է, որտեղ աշխարհի տարբեր ծայրերից առաջնորդները կարող են շփվել: ՄԱԿ -ում երկրները փորձում են պայմանավորվել, թե որ կանոններն ու համաձայնագրերն են պետք կիրառել ։ Մեր խաղաղության և անվտանգության, մարդու իրավունքների և կայուն զարգացման նպատակների քննարկման ամենակարևոր թեմաներն են ՄԱԿ -ի Գլոբալ օրակարգը և աղքատությունը պայքարում են հավասարության համար։ Մինչև 2030 թ. կա 17 նպատակ, և 169 թիրախային օրակարգը որոնք ծառայում են, որպես ընդհանուր ճանապարհների վարիչ։Աշխարհի բոլոր երկրներում, պետության հիմնական սկզբունքները Փոքր և մեծ երկրները հաղթելմ է։ երկուսն էլ միևնույն ասելով, որ բոլոր անդամ երկրները պարտավորվում են հետևել Միավորված ազգերի կազմակերպության Սահմանադրությանը `չընդունելով Կանոնադրությունը խաղաղությունն ու մարդու իրավունքները պարզ թեմաներ են: ՄԱԿ -ի ամենահզոր մարմինը Անվտանգության խորհուրդն է, որը պատասխանատու է խաղաղության և անվտանգության պահպանման համար:2015 թ. ՄԱԿ -ը դառնում է 70 տարեկան Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից ի վեր ՄԱԿ -ը գոյություն ունի իր անդամ պետությունների միջև հաղորդակցության խթանման համար ՝ անհատականորեն անհնարին գլոբալ նպատակներին հասնելու համար: Ինչպե՞ս են նրանք դա արել: առաջինը ընդհանուր ժողովն է, որը ներառում է գրեթե բոլոր միջազգայնորեն ճանաչված երկրները, որոնք կազմում են տարեկան հարյուր իննսուներեք անդամ սեպտեմբերին `անվտանգության և դիվանագիտության հարցերով 2015 թ. վեհաժողովի տիկինները պաշտպանական, ինչպես նաև վարչական հարցերը, ինչպիսիք են անդամակցությունն ու բյուջեն, պահանջում են ձայների երկու երրորդը: Շատ այլ հարցերի համար անհրաժեշտ է միայն մեծամասնությունը երկրներից։Չնայած որ ՄԱԿ-ն այսօր ամենակարևոր կազմակերպությունն է, որն աշխատում է Համաշխարհային խաղաղության համար, քննադատության է արժանանում ժամանակակից հակամարտությունների պայմաններում իր թերությունների համար: Շատերը պնդում են, որ Կազմակերպությունը պետք է փոխվի, որպեսզի մնա կարևոր ապագայի համար:

Վանկը հայերենում

Բառի մեկ հնչյունը կամ հնչյունների խումբը արտասանվում է օդի մեկ
մղումով կոչվում է վանկ: Օրինակ՝ ասեղ բառն արտասանելիս աննշան դադարով առանձնանում են ա-սեղ հատվածները։ Հնարավոր է, որ ամբողջ բառն արտասանվի օդի մեկ մղումով, օրինակ՝ դուռ բառն ամբողջությամբ արտասանվում է մեկ շնչով։ Ըստ
այդմ՝ առանձնացվում են արտասանական միավորներ, որոնք կոչվում են
վանկեր։ Բառի այն հնչյունը կամ հնչյունախումբը, որն արտասանվում է օդի մեկ
մղումով, կոչվում է վանկ։ Վերը բերված ասեղ բառը կազմված է ա և սեղ
վանկերից, իսկ դուռ բառը՝ մեկ վանկից: Ըստ վանկերի քանակի՝ բառերը լինում
են միավանկ և բազմավանկ։
Ժամանակակից հայերենում վանկի կազմում անպայման պետք է լինի մեկ
ձայնավոր, որը կոչվում է վանկարար։ Վանկը լինում է բաց և փակ։ Ձայնավորով
ավարտվող կամ միայն մեկ ձայնավորով արտահայտված վանկը կոչվում է բաց,
իսկ բաղաձայնով ավարտվող վանկը՝ փակ։
Կան վանկեր, որոնց ձայնավոր հնչյունը ը-ն է, որը լսվում է, բայց չի գրվում,
օրինակ՝ մ(ը)կրատ, զ(ը)վարթ, ն(ը)կար։ Լսվող բայց չգրվող ը ձայնավոր ունեցող
վանկը կոչվում է գաղտնավանկ։ Գաղտնավանկի ը-ն գրվում է միայն վանկատման
և տողադարձի ժամանակ, երբեմն էլ բանաստեղծական տողի չափը հուշելու
համար։ Գաղտնավանկի ը-ն կարող է լինել նաև բառի առաջին հնչյունը, օրինակ՝
(ը)սկսել, (ը)զգույշ, որը շատ թույլ է հնչում։ Բառասկզբում լսվող ը-ն գրվում է
միայն ղ, մ, ն բաղաձայններից առաջ և ըստ բառում, օրինակ՝ ըղձալի, ըմպել,
ընդունակ։

Կոմիտաս և Փանոս Թերլեմեզյան

ՀՆՉՅՈՒՆԱՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆ

Վարժություն 1։ Գտնե՛լ, թե որ բառերի կազմության ժամանակ է կատարվել է ձայնավորի հնչյունափոխություն։

Միջնապատ, միություն, գինեգործ, կիսալուսին, թիավարել, վիպասան, շինարարություն, հիվանդասենյակ, գիրանալ, գիտուն, վիրահատել, վիճահարույց,գիսավոր, հիանալի, լիություն, զինագործ, սիրավեպ, դիմաքանդակ, կինոթատրոն։

Վարժություն 2։ Գտնե՛լ, թե որ բառերի կազմության ժամանակ է կատարվել ի ձայնավորի հնչյունափոխություն։

Հինադարյան, տունական, ջուրավազան, ընչաքաղց, Իղձական, ընկույզենի, ազնիվական, գինորդ, վեհապանծ, միտաբերել, լեռնագործ, հիմնադիր, լուրագրեր, աղավնիյակ, վեիրքակապ, քիմքային, գարեհաց, ճիգնել, թիրթիռ, գույնագեղ, մեջանկյալ,նիշաձև, գիրակալ, թուխամորթ, կրաման, նմանատիպ, սիրտակից:

Վառելիքաէներգետիկ ռեսուրսներ

Թվում է, թե երկրակեղևը մեկն է այն վայրերից, որտեղ Աստված ժամանակ է գտել գեղեցկացնելու համար ՝ հաշվի առնելով այնտեղ առկա տարբեր գույները, հյուսվածքները և օգտակար հանածոները: Նավթը, որը նման օգտակար հանածոներից է, խթանել է բազմաթիվ երկրների տնտեսությունների համաշխարհային գերիշխանության և ճանաչման ձեռքբերումը: Նավթի հայտնաբերումը վնասում է երկրների տնտեսությունը : 2019 թվականին աշխարհում նավթի արդյունահանումը միջինում կազմել է օրական 100 միլիոն բարել: Իսկ այսօրվա տվյալներով ընդհամենը որոշ երկրներ ապահովում են աշխարհի նավթի 71% -ը, ինչը կազմում է օրական ավելի քան 100 մլն բարել: Նավթարդյունաբերությունն աշխարհի ամենադիտված ոլորտներից մեկն է, որը մասամբ պայմանավորված է բարձր անկայունության համբավով:

Բրոունյան շարժում

Մարմինների մեջ մոլեկուլների առկայության և նրանց քաոսային շարժման փորձնական ապացույցը կարելի է ստանալ վերլուծելով անգլիացի գիտնական Բրոունի 1827 թվականին հայտնաբերած երևույթը: Հաճախ, երբ հեղուկի հետ խառնում ենք նրա մեջ դժվար լուծվող մեկ այլ հեղուկ կամ նյութ, ապա հեղուկի մեջ առաջանում է այդ չլուծված նյութի կամ հեղուկի մանրագույն հատկիների կախույթ, նման կախույթը կոչվում է էմուլսիա: Եթե մանրադիտակով դիտենք այդ էմուլսիան` կնկատենք, որ այդ էմուլսիայում առկա հատիկները գտնվում են անընդհատ քաոսային շարժման մեջ, և այդ շարժումն է, որ կոչվում է բրոունյան շարժում:

Բրոունյան շարժումը դիտելու համար կարելի է, օրինակ, ջրի հետ խառնել փոքր քանակությամբ սև տուշ և մանրադիտակի տակ դիտել տուշի մանր հատիկները ջրի կաթիլի մեջ: Հեղուկների մեջ նկատվող բրոունյան շարժումն այնքան ավելի աշխույժ է լինում, որքան հեղուկը քիչ մածուցիկ է: Դիտարկումները ցույց են տալիս, որ բրոունյան շարժումը երբեք չի դադարում: Նա սերտ կապված է հեղուկի ջերմային վիճակի հետ: Ջերմաստիճանի բարցրացման զուգընթաց բրոունյան շարժման ինտենսիվությունն աճում է:Սակայն ի՞նչն է էմուլսիայում այդ հատիկների քաոսային շարժման պատճառը: Այն կարելի է բացատրել, եթե ընդունենք, որ իրոք շարժվող հատիկներին շրջապատող հեղուկը բաղկացած է առանձին և անընդհատ շարժման մեջ գտնվող մոլեկուլներից:

Անկախություն

Դժվար է խոսել մի բանից, որի մասին քիչ ես մտածել։Ինչ է ինձ համար անկախությունը,սա շատ բարդ և իր հերթին էլ հակիրճ պատասխան ունեցող հարց է։Անկախությունը ինձ համար այնպիսի զգացողություն է, որը բառերով դժվար էլ կարողանամ արտահայտել։Ճաղավանդակներով լի կյանքը սեղմում և տանջում է մեր հոգու հանգստությունը։ Մենք ապրում ենք մեր մեջ գտնվող փոքր սենյակում, որտեղ գտնվում ենէ մենք, մթությունը և մի լույսի շողք ։ Այդ լույսի շողը անկախությունն է։ Անկախությունը միշտ ապրում է մեր մեջ, ուղղակի այն պետք է բացահայտել։Անկախությունը ունի իր մեծ արժեքը,որը մարդկանց կողմից անտեսվում է:Անկախությունը կոտրում են այդ մեր միջի սահմանները, մենք սկսում ենք ավելի ու ավելի թեթև ապրել։ Սկսում ենք նկատել գեղեցիկը։ Ազատ պետք է լինի մարդ իր գործերով, իսկ անկախ իր սրտում և ուղեղում։Անանկախ մարդը ունի իր մեջ դրված սահմաները, որը չի թողնում ցույց տալ իր եսը։ Մի Խոսքով անկախությունը հանգստությունը ուղղորդող ուժն է։

Քաղաքագիտություն և քաղաքականություն

Առաջադրանք 1 Ի՞նչ է ուսումնասիրում Քաղաքագիտություն առարկան ։

Քաղաքականությունը հետաքրքիր երևույթ է: Այն հետաքրքիր է նախ և
առաջ այն պարզ պատճառով, որ բոլոր մարդիկ շատ տարբեր են: Մարդկանց միջև չկա համաձայնություն այն հարցերի շուրջ, թե ինչպես պետք է
ապրել, ովքեր, ինչպես և ինչ պետք է ստանան հասարակությունից, ովքեր
են արժանի իշխանության, և ինչպես պետք է բաշխվեն հասարակական
ռեսուրսները, և, ի վերջո, որն է հասարակական կյանքի հիմքը՝ համագործակցությունը, թե կոնֆլիկտը:Ըստ Արիստոտելի՝ այս ամենըքաղաքականությունը դարձնում է «արքայական գիտություն», որի օգնությամբ կարելի է բարելավել կյանքը և ստեղծել արժանապատիվ հասարակություն:

Առաջադրանք 2. Սահմանել «Քաղաքականություն» և «Քաղաքական համակարգ»  հասկացությունները 

Քաղաքական համակարգը քաղաքականության և կառավարման համակարգ է։ Այն սովորաբար առանձնացնում են իրավաբանական համակարգ, տնտեսական համակարգ, մշակութային համակարգ, և այլ սոցիալ համակարգերի: Սակայն սա շատ պարզեցված տեսակետ է շատ ավելի բարդ համակարգի, որ ներառում է այնպիսի կատեգորիաներ, ինչպիսին՝ ով պետք է իշխանություն ունենա, ինչպես պետք է կրոնական հարցերը կարգավորվեն և ինչ ազդեցություն պետք է ունենա կառավարումը ժողովրդի և տնտեսության վրա։

Քաղաքականություն հասկացությունը բազմիմաստ է։ Այն ունի հետևյալ բացատրությունները․

• Իր իմաստով քաղաքականություն հասկացությունը շատ լայն է: Օրինակ, այն կարող է բնութագրել հասարակության կամ հանրույթի հարաբերությունները իրենց կառավարող անհատի հետ։
•  Քաղաքականությունը կարող է ազդեցություն գործել կոնկրետ հասարակության մեջ հավասարակշռություն ստեղծելու, գործողությունների, արտաքին և ներքին զարգացման վրա։ Ի վերջո, քաղաքականությունը կարելի է համարել հասարակական պայմանագրի հասնելու միջոց, որտեղ միավորվում են անձնականն ու հասարակականը։ Հենց սա է պատճառը, որ քաղաքագետները շատ հաճախ քաղաքականությունը ներառում են սոցիալական շատ ոլորտների մեջ ։
• Նեղ իմաստով, քաղաքական մշակույթի մեջ քաղաքականությունը կապվում է իշխանական պրակտիկայի հետ, լինի դա պայքար իշխանության համար, կնոջ և տղամարդու միջև ներկայացվածության համար, ինչպես նաև տարբեր քաղաքական կուսակցությունների միջև պայքար, հենց նույն իշխանության համար :

Վառելիքաէներգետիկ ռեսուրսներ

Վառելիքաեներգիայի կարևոր երեք նյութերն են ածուխը,գազը և նավթը։ Այն ժամանակ օգտագործում էին ածուխը, մի փոքր հետո հայտանբերում են գազը։ 3Րդ փուլում է գտնվում Նավթը։ Հիմնականում օգտագործվում են գազը և նավթը, սակայն բնապահպանական տեսանկյունից դա այդքան էլ օգտակար միջոց չէ։ Բնական գազը, ածուխը և նավթն ունեն առավելություններ և ոչ այնքան լավ հատկություններ։Օրինակ ածուխը երեք բրածո վառելիքներից ամենաշատ աղտոտող էներգիայի աղբյուրն է։ Ածուխ վառելու հետևանքներն են թթվային անձրևները, թունավոր քիմիական նյութերի ու ջերմության առաջացումը։

Գործնական աշխատանք

1։ Ո՞ր տարբերակում են ճիշտ նշված հայերենի գրային
շրջանի զարգացման փուլերը։
1. գրաբար (5-9-րդ դդ.), միջին հայերեն (10-17-րդ դդ.), աշխարհաբար (18-րդ
դարիցմինչև մեր օրերը)
2. գրաբար (5-11-րդ դդ.), միջին հայերեն (12-16-րդ դդ.), աշխարհաբար (17-րդ
դարիցմինչև մեր օրերը)
3. գրաբար (5-10-րդ դդ.), միջին հայերեն (11-16 դդ.), աշխարհաբար (17-րդ
դարից մինչև մեր օրերը)
4. գրաբար (5-12-րդ դդ.), միջին հայերեն (13-17-րդ դդ.), աշխարհաբար (18-րդ
դարիցմինչև մեր օրեր)

2։ Ո՞ր լեզվաընտանիքին է պատկանում հայերենը:
1. իբերակովկասյան
2. դրավիդյան
3. հնդեվրոպական
4. ֆիննաուգրական
 3։ Գրերի ստեղծումից հետո հայերենը զարգացման քանի՞
փուլ է անցել:
1. հինգ
2. չորս
3. երեք
4. երկու